1863. Bitwa pod Węgrowem

Bitwa stoczona 3 lutego 1863 roku pod Węgrowem w czasie powstania styczniowego.

Po ataku w nocy z 22 na 23 stycznia 1863 powstańcom udało się opanować Węgrów i oczyścić go z posterunków wojsk rosyjskich. Polscy dowódcy Władysław Jabłonowski ps. „Genueńczyk” i Jan Matliński ps. „Sokół” założyli w pobliżu miasta obóz wojskowy, w którym zebrało się 3500 powstańców. Zaalarmowany garnizon rosyjski w Siedlcach, postanowił odbić Węgrów. W tym celu wysłano oddział pułkownika Georgija Papaafanasopuło w sile 1000 ludzi z kilkoma armatami. Miasto zostało otoczone kordonem i stanowiło łatwy cel ostrzału (na kościele wywieszono biało-czerwoną flagę). Jedynie śmiały manewr zaczepny wojsk polskich mógł uratować powstańców. W tym celu grupa ok. 1000 kosynierów, dowodzonych przez Władysława Jabłonowskiego, przeprowadziła atak na rosyjskie armaty. Straty polskie wyniosły 150 ludzi, jednak Rosjanie zmuszeni byli odstąpić, co pozwoliło pozostałym oddziałom powstańczym bezpiecznie ewakuować się z miasta. Wiadomość o niespodziewanym zwycięstwie Polaków szybko obiegła europejską opinię publiczną. Dlatego bitwa węgrowska została szeroko upamiętniona w kulturze polskiej, jak i za granicą.

• 13 marca 1863 r. francuski poeta August Barbier napisał wiersz Atak pod Węgrowem, gdzie porównał atak polskich kosynierów na rosyjskie armaty do heroicznych walk starożytnych Spartan i nazwał tę bitwę Polskimi Termopilami
• Polski poeta Cyprian Kamil Norwid w wierszu Vanitas przyrównał nierówną walkę kosynierów do bitwy pod Termopilami:

Grek ma więcej świetnych w dziejach kart

Niż łez… w mogile –

U Polaka tyle Węgrów wart,

Tyle!… co Termopile…

• W 1904 r. poetka Maria Konopnicka napisała wiersz Bój pod Węgrowem.
• Na pamiątkowym kamieniu na miejscu bitwy widnieją słowa:
  

  Na prochach waszych, z pól polskich kamienia, wznoszą przez pamięć wdzięczne pokolenia.