1915. Szarża pod Rokitną

Szarża pod Rokitną, to szarża ułanów 2 szwadronu II Brygady Legionów Polskich podczas I wojny światowej w dniu 13 czerwca 1915. Na wiosnę 1915 roku II Brygada Legionów uległa reorganizacji. Została podzielona na trzy grupy taktyczne pod dowództwem odpowiednio majora Januszajtisa, pułkownika Hallera i podpułkownika Roji. 1 kwietnia dowódcą II Brygady mianowano Austriaka Ferdynanda Küttnera, 16 dni później oddziały polskie zostały skierowane na pogranicze Bukowiny i Besarabii. Zostały podporządkowane generałowi Ignazowi Edler von Korde. 3 pułk piechoty Legionów został rozlokowany na odcinku frontu pomiędzy wsiami Dobronowce i Toporowce. Artyleria w Bałamutówce, ułani 3 szwadronu w rejonie Rarańczy, a 2 szwadron w oddalonej o około 10 kilometrów miejscowości Kotul-Ostrica. W pierwszych dniach czerwca została przeprowadzona reorganizacja 2 i 3 szwadronu ułanów w II dywizjon kawalerii legionowej. Dowództwo nad dywizjonem powierzono rotmistrzowi Zbigniewowi Dunin-Wąsowiczowi. Dowódcą 2 szwadronu został porucznik Jerzy Topór-Kisielnicki, a 3 szwadronu porucznik Juliusz Klasterski. „Nasz Wąsowicz, chłop morowy, Zbił Moskali w Cucyłowej. Odznaczył się szwadron drugi, Wrażej krwi on przelał strugi.” Pieśń Szwadronu Wąsowicza 12 czerwca 1915 roku oddziały II Brygady działały w rejonie wsi Rokitna (obecnie Ukraina). Z polskimi oddziałami sąsiadowały oddziały związku taktycznego pułkownika D. Pappa z prawej strony, a od lewej oddziały 42 Dywizji Piechoty. Rozpoczął się wspólny atak w celu zdobycia zajmowanych przez Rosjan pozycji w okolicy wsi Rokitna. Pomimo zaciekłych walk wojska austriackie i polskie nie osiągały założonych celów strategicznych. 13 czerwca w godzinach przedpołudniowych pozycjom 42 Dywizji zaczęły zagrażać nacierające oddziały rosyjskie. Około południa do dywizjonu ułanów powrócił rtm. Dunin-Wąsowicz, który został wezwany do szefa sztabu II Brygady kapitana Vargasa. W celu wyparcia oddziałów rosyjskich z pozycji we wsi Rokitna oba szwadrony dywizjonu miały zaatakować z lewej flanki, wspierając piechotę szturmującą potrójne okopy rosyjskie. Rtm. Zbigniew Dunin-Wąsowicz osobiście poprowadził swoich ułanów do walki. Po przekroczeniu bagnistych brzegów rzeczki Rokitnianki, Dunin-Wąsowicz skierował 3 szwadron do odwodu, a ze szwadronem 2. ruszył do ataku. W ciągu około 15 minut ułani przedarli się przez 3 linie wroga. Z atakujących 64 ułanów wróciło sześciu. Szarża nie została wykorzystana. Oddziały piechoty w niedostatecznym stopniu wsparły ułanów. 15 czerwca 1915 roku w Rarańczy na miejscowym cmentarzu odbył się pogrzeb 15 poległych w szarży ułanów. Na trumnie Zbigniewa Dunin-Wąsowicza przykrytej czerwonym suknem z wyszytym na nim orłem polskim położono ułańskie czako i złamaną szablę. Po uroczystościach odprawionych przez księdza Józefa Panasia i przemowach uczestnika szarży wachmistrza Sokołowskiego i porucznika Kordeckiego odśpiewano Boże coś Polskę i złożono trumny do wspólnej mogiły. W okresie powojennym mogiły ułanów 2 szwadronu znalazły się poza granicami kraju w Rumunii. Po nawiązaniu kontaktów pomiędzy 2 Pułkiem Ułanów a 11 Pułkiem Huzarów Rosiori od 1918 roku to oni opiekowali się grobami polskich legionistów w Rarańczy. Na mocy porozumienia między Rzecząpospolitą a Rumunią w lutym 1923 roku przeprowadzono ekshumację zwłok, które przewieziono do kraju. 25 lutego 1923 roku odbył się w Krakowie uroczysty pogrzeb poległych w szarży ułanów. Brał w nim między innymi udział Józef Piłsudski oraz biskup Adam Stefan Sapieha. Piłsudski udekorował trumny orderami Virtuti Militari V klasy. Po uroczystościach na Rynku kondukt żałobny udał się na Cmentarz Rakowicki. Tutaj do zgromadzonych przemawiali ksiądz Władysław Antosz, dawny kapelan legionowy, płk Janusz Maleszewski, uczestnik szarży oraz generał Stanisław Szeptycki, który w imieniu Piłsudskiego udekorował Orderami Virtuti Militari tych uczestników szarży, którzy nie byli odznaczeni wcześniej. W dwa lata później odsłonięto pomnik na grobie ułanów. Szarża pod Rokitną stała się kanwą dla jednej z piosenek legionowych tzw. „Pieśni Szwadronu Wąsowicza”, w której upatruje się korzeni późniejszych popularnych kupletów dwuwierszowych opisujących w humorystyczny sposób wojenne losy poszczególnych polskich pułków kawaleryjskich tzw. „Żurawiejek”. Szarża jest także wspominana w drugiej zwrotce pieśni „Czerwone maki na Monte Cassino”. Walki pod Rokitną zostały upamiętnione na Grobie Nieznanego Żołnierza w Warszawie, napisem na jednej z tablic, w okresie II RP i po 1990 „ROKITNA 13 VI 1915”.